Skabiyez nedir? Tıp dilinde skabies halk dilinde ise uyuz sarcoptes scabiei von hominis adlı akarın neden olduğu bir deri istilası ya da deri hastalığıdır. Oldukça bulaşıcıdır ve enfekte bir kişiyle yakın cilt teması veya giysi, havlu veya yatak takımı gibi kişisel eşyaların paylaşılması yoluyla yayılır. Özellikle asker koğuşları, sınıf ortamları gibi kalabalık ve çok iyi temizlenmeyen yerlerde bulaşması oldukça kolaydır. Skabiyez, günlük yaşamı oldukça zorlaştırır ve oldukça kötü bir deri görünümüne neden olmaktadır.
Skabiyez Nasıl Bulaşır?
Uyuz ya da skabiyez, enfekte yani hastalığın zaten bulaştığı bir kişiyle ciltten cilde yakın temas yoluyla veya akarlarla yani skabiyezi taşıyan mikroorganizmalarla kirlenmiş kişisel eşyaların paylaşılmasıyla bulaşır. Bu durum şunları içerebilmektedir:
- Fiziksel temas: Skabiyez akarları doğrudan cilt teması yoluyla bir kişiden diğerine geçebilir. Bu akarlar uzun mesafelere hareket edebilme yeteneğine sahiptirler yani bir deriden diğerine kolayca atlayabilirler.
- Paylaşılan kişisel eşyalar: Skabiyez, enfekte cilt ile temas etmiş giysiler, havlular, yatak takımları veya diğer kişisel eşyaların paylaşılmasıyla da yayılabilir. Skabiyez tanısı almış kişilerin kişisel eşyaları yüksek derecelerle ve çamaşır suyu gibi dezenfekte maddelerle yıkanmaktadır.
- Cinsel temas: Skabiyez, cinsel temas yoluyla da bulaşabilir. Hasta ile cinsel ilişkiden saatler sonra belirtiler ortaya çıkmaktadır.
- Kalabalık yaşam koşulları: Skabiyez, ciltten cilde temas riskinin daha yüksek olduğu huzurevleri, yurtlar ve hapishaneler gibi kalabalık yaşam koşullarında daha yaygındır. İnsanların bir arada kişisel mesafe olmaksızın yaşamaları akarların daha fazla kişide konak oluşturmasına neden olmaktadır.
Uyuzun yayılmasını önlemek için enfekte bireylerle yakın fiziksel temastan kaçınmak, kişisel eşyaları yıkamak ve/veya dezenfekte etmek ve semptomlar gelişirse derhal tedavi aramak gibi adımlar atmak önemlidir.
Skabiyez Belirtileri Nelerdir?
Uyuzun belirtileri arasında özellikle geceleri yoğun kaşıntı ve küçük, kabarık şişlikler veya kabarcıklardan oluşan bir döküntü yer alır. Özellikle ciltte güçlü ve tahriş edici kaşıntı ile kendini belli eden skabiyez hastalığı, belirtileri şunları da içermektedir:
- Yoğun kaşıntı: Skabiyez özellikle geceleri yoğun kaşıntıya neden olmasıyla bilinir. Kaşıntı özellikle genital bölgede ve koltuk altında rahatsız edici bir şekilde kendini belli etmektedir.
- Kızarıklık: Ciltte, genellikle parmaklar arasındaki noktada, bilekte, dirsekte, koltuk altında, belde veya kasıkta küçük kırmızı yumrular veya kabarcıklardan oluşan bir döküntü gelişebilir. Kızarıklıklar daha çok kaşındığında koyu bir renk almaktadır.
- Oyuklar: Skabiyezin bir diğer belirtisi de akarların deriye yuva yapması ve bazen görülebilen soluk gri veya deri renginde çizgilerdir. Bunlar mikroorganizmaların konaklarıdır ve hastalığın ilerleyen aşamalarında gittikçe belirginleşebilmektedir.
- Yaralar: Skabiyezle ilişkili kaşıntı hissetme ve buna bağlı yoğun kaşıma davranışı, ciltte yaralar ve enfeksiyonlar oluşmasına neden olabilir. Bu normal kaşıntıdan farklıdır çünkü sürekli olarak devam etmektedir ve kişi için oldukça rahatsız edici boyutlara ulaşır.
- Diğer belirtiler: Bazı durumlarda, skabiyezli kişi ateş, vücut ağrıları ve yorgunluk da yaşayabilir. Bu belirtiler daha nadir görülmekle birlikte en yaygın belirti vücutta kızarıklık ve yoğun kaşıntıdır.
Uyuz olduğunuzdan şüpheleniyorsanız tıbbi yardım almanız önemlidir, çünkü hızlı tedavi istilanın başkalarına yayılmasını önlemeye yardımcı olabilir.
Skabiyez Nasıl Tedavi Edilir?
Skabiyez tedavisi tipik olarak topikal veya oral ilaçların kullanımını ve kaşıntıyı hafifletmek için önlemleri içerir. Bazı yaygın tedaviler şunlardır:
- Topikal ilaçlar: Permethrin, lindane ve crotamiton cilde uygulanan ve uyuz akarlarını ve yumurtalarını öldürmede etkili olan topikal ilaçlardır.
- Ağızdan alınan ilaçlar: Ivermectin bazı durumlarda uyuz tedavisinde kullanılabilen oral bir ilaçtır.
- Antihistaminikler: Antihistaminikler kaşıntıyı ve uyuzla ilişkili diğer semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
- Temizlik ve dezenfeksiyon: İlaç tedavisine ek olarak, enfekte olmuş ciltle temas etmiş olabilecek tüm giysilerin, yatak takımlarının ve havluların yıkanması ve dezenfekte edilmesi önemlidir.
- Tedavinin tekrarı: Bazı durumlarda, tüm akarlarını ortadan kaldırmak ve yeniden istilayı önlemek için ikinci bir tedavi gerekebilir.
Skabiyez tedavilerinin uygun kullanımı ve dozajının yanı sıra istilanın yayılmasını önlemeye yönelik adımlar için sağlık uzmanın talimatlarını takip etmek çok önemlidir.